Sắp đến Tết Trung Thu, rằm tháng Tám rồi, ở cả Trung Quốc và Việt Nam đều có dịp lễ tết này, vậy liệu phong tục của Tết Trung thu ở cả hai nước có giống nhau không nhỉ? Hay chỉ trùng nhau về mặt thời gian? Hãy cùng Tiếng Trung Thảo An tìm hiểu điểm giống và khác nhau trong dịp lễ tết cổ truyền này ở Trung Quốc và Việt Nam nhé.
I. VÌ SAO LẠI GỌI LÀ TRUNG THU(中秋节)? TRUNG THU CÒN CÓ TÊN GỌI NÀO KHÁC?
Ở Trung Quốc, dịp lễ Trung thu có rất nhiều tên gọi khác nhau:
- Ban đầu, “Tết Trung Thu” được tổ chức vào ngày “thu phân” của ngày 24 âm lịch theo lịch Can chi, nhưng sau đó được chuyển sang ngày 15 tháng 8 Âm lịch. Theo lịch Trung Hoa, tháng 8 âm lịch là giữa mùa thu, ngày rằm tháng 8 là giữa Thu nên gọi là “Trung Thu” (中秋).
- Ngày xưa có tục cúng trăng vào đêm Trung thu nên còn gọi là “Đêm trăng” (月夕)hay “Lễ tế trăng”(祭月节).
- Vì lễ hội rơi vào ngày 15 tháng 8 nên còn gọi là “Lễ tháng Tám” (八月节), “Nửa tháng Tám”(八月半).
- Do các hoạt động chính của Tết Trung thu đều xoay quanh “mặt trăng” nên còn thường được gọi là “Lễ Trăng”(月节).
- Rằm vào dịp Trung thu tượng trưng cho sự đoàn viên, ngày rằm Trung thu, gia đình đoàn tụ, con gái lấy chồng về đoàn tụ nên còn gọi là “Tết đoàn tụ”(团圆节), “Ngày con gái”(女儿节).
II. NGUỒN GỐC CỦA TẾT TRUNG THU TRUNG QUỐC
- Tết Trung thu có nguồn gốc từ tục lệ tế mùa thu và cúng trăng ở Trung quốc thời xưa. Dịp lễ này hình thành từ thời nhà Hán, đến thời nhà Đường, tục ngắm trăng trong dịp Tết Trung thu trở nên phổ biến và được gọi là Tết Trung thu.
- Ngoài ra còn có truyền thuyết cho rằng Tết Trung thu bắt nguồn từ câu chuyện Hằng Nga bay lên cung trăng. Theo ghi chép lịch sử: “Ngày xưa Hằng Nga đã lấy thuốc trường sinh bất tử từ Thái hậu Tây phương, sau đó bay lên cung trăng và trở thành thần trăng”. Cái giá mà Hằng Nga phải trả cho hành động này là bị trừng phạt lao động khổ sai và cô ấy sẽ không thể trở lại thế giới trong suốt quãng đời còn lại của mình. Dù Hằng Nga cảm thấy Cung điện Mặt trăng là nơi tuyệt vời nhưng cô không thể chịu đựng được sự cô đơn, nên đã trở về thế giới loài người để đoàn tụ với chồng vào đêm rằm ngày 15 tháng 8 hàng năm, tuy nhiên phải quay trở lại Cung điện trước bình minh. Vì vậy, trong dịp Trung thu, người đời sau không chỉ muốn lên cung trăng đoàn tụ với Hằng Nga mà còn mong Hằng Nga sẽ xuống trần gian để nhìn thấy khuôn mặt xinh đẹp của cô. Năm này qua năm khác, người ta kỷ niệm ngày này như một lễ hội.
- Một giả thuyết khác về nguồn gốc Tết Trung Thu của Trung Quốc đến từ câu chuyện của một trong tứ đại mỹ nhân thời nhà Đường – Dương Quý Phi. Truyền rằng, vua Đường Huyền Tông dù ban tử cho Dương Quý Phi để yên lòng dân nhưng ngài vẫn ngày đêm nhung nhớ và tiếc thương người con gái ấy đến quên ăn quên ngủ. Điều này đã khiến tiên nữ trên trời động lòng thương xót, cho phép vua được lên trời thăm Dương Quý Phi vào đêm trăng sáng nhất của chính thu, tức rằm tháng Tám Âm lịch hàng năm.
Kể từ đó, nhà vua đặt ra lễ Trung thu nhằm tưởng nhớ đến vị sủng phi của ngài. Tóm lại, Tết Trung thu có nhiều nguồn gốc, theo sử sách và các ghi chép về Trung thu trong thơ ca thì càng đáng tin hơn khi cho rằng Tết Trung thu được thành lập từ thời nhà Đường.
III. Ý NGHĨA CỦA TẾT TRUNG THU TRUNG QUỐC
- Tết Trung thu (中秋节), Tết Nguyên Đán (春节), Lễ Thanh minh (清明节) và Tết Đoan ngọ (端午节) được gọi là Bốn dịp lễ truyền thống lớn nhất (四大传统节日) ở Trung Quốc.
- Từ xa xưa, Tết Trung thu rơi vào mùa thu hoạch nên mọi người sẽ ăn mừng mùa màng bội thu, họ thường đoàn tụ với gia đình để tạ ơn thần linh phù hộ và cầu mong những ngày tốt đẹp hơn.
- Người xưa thường dùng trăng để biểu thị thời gian, khi trăng tròn thiếu trăng là một tháng, khi trăng tròn người ta có xu hướng nhớ nhung người thân, nhất là những người ở xa. Đêm hoa nở, trăng rằm chính là lúc máu mủ ruột thịt được đoàn tụ.
Hiện nay, Trung thu được liệt kê là ngày nghỉ hợp pháp, giúp mọi người có thời gian thăm viếng cha mẹ, con cái ở xa và đáp ứng nhu cầu đoàn tụ gia đình của nhân dân.
IV. PHONG TỤC ĐÓN DỊP LỄ TRUNG THU Ở TRUNG QUỐC
1. Ngắm trăng
Từ tên gọi của dịp lễ Trung thu, chúng ta cũng biết được một trong những hoạt động quan trọng của dịp lễ này là ngắm trăng, thưởng trăng. Trăng rằm tháng Tám vẹn tròn, sáng trong, dịu dàng soi sáng những ánh mắt người ngắm, khiến chúng ta thấy lòng dịu lại, thanh thản hơn.
2. Ăn bánh trung thu
Ban đầu, bánh trung thu (月饼) được dùng để cúng thần mặt trăng, sau này người ta dần dần coi việc trân trọng mặt trăng và thưởng thức bánh trung thu trong dịp Tết Trung thu là biểu tượng của sự đoàn tụ gia đình.
Hiện nay, bánh Trung thu không chỉ có nhân thập cẩm hay đậu xanh mà còn có rất nhiều loại nhân khác với đủ hình thù, kiểu dáng cho mọi người lựa chọn, phù hợp với khẩu vị riêng của mỗi gia đình.
Ở nhiều nơi còn có phong tục đi thăm họ hàng trong dịp Trung thu và tặng nhau những món quà như bánh trung thu để tăng thêm tình cảm.
3. Thắp đèn lồng
Đèn lồng đêm Trung thu sử dụng nến đốt bên trong buộc vào cọc tre bằng dây thừng và treo cao trên mái hiên, sân thượng, hoặc những chiếc đèn nhỏ được xây thành chữ Hán hoặc nhiều hình thù khác nhau và treo cao trong nhà, thường được gọi là “Cây Trung Thu” (树中秋) hay “Trung Thu Đứng”(竖中秋).
Những gia đình giàu có sẽ treo những chiếc đèn lồng cao vài thước, gia đình tụ tập dưới đèn để uống rượu và vui chơi, còn những nhà bình dân sẽ dựng một cột cờ và hai chiếc đèn lồng để vui chơi. Ánh đèn khắp thành phố giống như một thế giới bừng sáng, ấm áp. Có vẻ như phong tục thắp đèn lồng trong dịp Trung thu từ xa xưa chỉ đứng sau Lễ hội đèn lồng.
4. Giải đố đèn
Đây cũng là một hoạt động thú vị trong dịp lễ Trung thu ở Trung Quốc. Vào đêm rằm Trung thu, nhiều đèn lồng được treo ở nơi công cộng, mọi người tụ tập lại để đoán những câu đố viết trên đèn lồng. Đây là hoạt động yêu thích của hầu hết nam nữ thanh niên và chuyện tình yêu cũng được nảy sinh trong hoạt động này, dần dần việc đoán câu đố đèn lồng trong dịp Trung thu cũng được được gọi là một hình thức yêu đương giữa nam và nữ.
5. Múa rồng lửa
Đây là phong tục truyền thống nhất của Tết Trung thu Hồng Kông. Con rồng lửa dài hơn 70 mét, thân rồng gồm 32 đoạn làm bằng cỏ ngọc và chứa đầy hương trường thọ. Trong đêm đại lễ, đường phố, ngõ hẻm của quận này rất sôi động với những chú rồng lửa uốn lượn, nhấp nhô nhảy múa vui vẻ dưới ánh đèn và tiếng trống rồng.
6. Làm đèn lồng
Vào thời xa xưa ở Quảng Đông, khi Tết Trung thu đang đến gần, trẻ em với sự giúp đỡ của cha mẹ đã làm những chiếc đèn lồng thỏ, đèn lồng khế hoặc đèn lồng vuông bằng giấy tre. Ngoài ra, có rất nhiều em còn dùng vỏ trái cây để làm đèn lồng. Ngoài ra còn có đèn đu đủ, đèn chuối… Đơn giản nhất là “Đèn lồng vỏ bưởi”, hầu hết trẻ em nhà nào cũng có thể tự làm được. Ngoài việc dùng đèn lồng để tạo thành “cây Trung thu”, còn có các cặp đôi cầm đèn lồng, ôm nhau thưởng trăng.
Dù ở Việt Nam và Trung Quốc đều có dịp lễ Trung thu, phong tục đón Tết Trung thu của hai nước có điểm giống nhau nhưng cũng có điểm khác nhau. Ở Việt Nam, Trung thu thường nghiêng về lễ Thiếu nhi, còn ở Trung Quốc, Trung thu lại là Tết đoàn viên. Sự khác biệt về văn hóa cũng là những điểm thú vị khi chúng ta tìm hiểu và hiểu hơn sâu hơn về mỗi quốc gia, mỗi dân tộc.
Các bạn hãy theo dõi trang web cũng như Fanpage Facebook của Tiếng Trung Thảo An để có thể biết thêm nhiều thông tin thú vị về văn hóa hai nước Việt Nam và Trung Quốc nhé.